kitap kritiği: homo sapiens

haririnin kitabını eniştemin hediye etmesi ve tavsiyesi üzerine okudum.. 4 bölümden oluşuyor: "bilişsel devrim", "tarım devrimi", "insanoğlunun birleşmesi" ve "bilimsel devrim".. 

kitaba göre tarım devrimi kritik bir eşik ve dinler bundan sonra başlamış.. ancak göbeklitepe bunun aksini ortaya koyuyor.. yine kitaba göre başlarda çok sayıda değişik insan türü vardı ve fakat homo sapiens (aslında en güçlü olmasa da) ne etti etti bunları ortadan kaldırdı.. bu bağlamda vahşi bir “insanlık” tarihi vurgusu işleniyor.. yani nereye gitse yakan, yıkan, taş üstünde taş baş üstünde baş bırakmayan bir "varlığın" tarihi anlatılıyor.. insanlığın gelişimi ve bugünkü insanın ortaya çıkışını çok sayıda varsayımsal ve aslında yine "kendi içinde bir inanca" bağlayarak ele alıyor.. bilhassa biyolojik gelişimi anlatan bölümde bu varsayımlar ve çelişkiler açık ve net.. yazar bir şey diyor ve ona o şekilde inanmamızı istiyor.. aksi düşünceyi hayalcilik ve bilim dışı olarak yaftalıyor.. örnek: kitapta iki ayak üstünde yürümenin dezavantajları olduğunu, ilkel ataların milyonlarca yıl (sanki saymış gibi😆) dört ayağı üzerinde yürüdüğünü, üstelik kafalarının da küçük olduğunu bunun da büyük avantaj olduğunu öne sürüyor.. sonra ne olmuş olmuş hem kocakafalı olmuşuz hem de iki ayak üzerine dikelmişiz.. bu da bizi hasta etmiş.. ve ortaya sırt ağrısı ve boyun tutulması çıkmış!!!.. daha da vahimi dik durunca kalçalar daralmış bu da doğum kanalını daralttığından bebekler daha tam olmadan dışarı çıkmak zorunda kalmış da uzzuuuunn yıllar bakıma muhtaç olmuşlar.. yazar hiç tersinden bakmayı (yani insanlar ilk zamandan beri iki ayak üstünde yürüdüler ve bunun için bebekleri diğer canlılara göre daha az gelişmişken doğuyor tezinden gitmeyi) denemiyor.. ya da gariban diğer hayvanların ne günah vardı da onlar dört ayak üzerinde kaldı üstelik kafaları da bizim kadar büyümedi sorusu karanlığını sürdürüyor.. ki bu noktada yazar evrimcilerin en büyük geyiğine sığınıyor: beynimizin içindeki bir dizi mutasyon 😎 neyse bu kısmı fazla uzatmak istemiyorum.. ancak dediğim gibi çelişkilerle dolu.. 

asıl vurucu nokta şu: peki o zaman ne yapılsaydı?.. yani hiç hareket etmeseydik o zaman bütün bu cinayetler, katliamlar olmayacak mıydı.. öyleyse düşünmek kötü bir şeydir.. bu, yazarın düalist anlayışından kaynaklanıyor.. evrene bütüncül bakamıyor.. sürekli olarak düşünce dünyası eylemlerini kurgusal olarak yaftalıyor.. dili, dini, aileyi, saygıyı, sevgiyi vb. tüm kurumları aslında olmayan, bizim uydurduğumuz şeyler olarak tanımlıyor.. ne var ki bu kavramları içine kendisine ait “vahşi cinayetler” ifadesi de girdiği için tutarsızlık ortaya çıkıyor.. çünkü yazar bu nitelemeleri ile düpedüz bir değer yargısından hareket ediyor.. ancak bir yandan kavramları kurgu haline getirip değersizleştirdiği diğer yandan da cinayeti, suçu ve günahı olabildiğince anonimleştirdiği için (bir çağ yangını bu bütün dünya günahkar bağlamında) suçu ve sorumluluğu ele almak külfetinden kurtulmuş oluyor..

kitapta kurumların (eve bağlılık, vatan sevgisi, özgürlük eşitlik vb.) zihinde üretilen kavramlar olduğu öne sürülüyor..  yani gene dekartçı düalist mantık devrede.. söz gelimi tarımsal yapıya geçince devletler kuruldu diyor.. tarım devrimini somut onun üzerine bina edilen medeniyet vb.'ni ise kurgu olarak nitelendiriyor.. tam bu noktada ilk olarak yazara şu soruyu sormadan edemiyor insan: tarım devrimine geçiş için bir zorluk yok muydu?.. da bir an sapiens düşündü de "hee artık tarıma geçelim" mi dedi?.. niye sapiens dedi de kedi demedi? ikinci olarak ne yani tüm bu yaşananlar kötü ve bizi mutsuz ediyorsa (dikkat çekici biçimde yazar da mutluluk kavramında olduğu gibi bol bol değer yargısı kullanıyor) ve bunun temelinde de kurgularımız varsa o zaman düşünmezsek her şey daha mı iyi olacak?.. tüm dertler bitecek mi? oysa maddi olan ve zihni yapılar arasında kesin bir ayrım yok ki..  

kitabın bilimsel devrim bölümü de çok zayıf geldi.. avrupanın yükselişi sadece cahilliklerinin farkına varmasına endekslenmiş.. adeta bu kez sapiensin içinde bir bilişsel devrim olmuş gibi anlatıyor.. reform, rönesans, onların öncülü olan İslami aydınlanma (pek çok eseri arkaik dillerden avrupaya Müslüman bilginler aktarmıştır ve ortaçağ doğu için avrupada olduğu gibi karanlık bir dönem falan değildir) gereği gibi ele alınmamış..

son olarak kitabın diğer bir yanı açık şekilde taraf tutması.. tek tanrılı diğer dinleri eleştirirken yazar Yahudilikle ilgili önemli bir eleştiri getirmiyor.. daha da kötüsü el altından alt ırk, üst ırk vurgusuyla yahudilikteki "asiller ve uşakları" anlayışı pompalanıyor.. özetle okurken dikkat etmeli insan.. eleştirel ve yanlışlayarak okumakta  yarar var…